Onde Marcel Proust coloca unha madalena, eu coloco un bocadillo de manteiga. A madalena conduce á súa personaxe á casa da tía Leoncia en Combray invadíndolle unha alegría desmesurada. A min, nunha viaxe de éxtase paralela, o bocadillo de manteiga lévame á salita da avoa na rúa Cardenal Quevedo onde devoro aquel manxar acompañado dun zume tropical, cando aínda se chamaban BioFrutas e sempre, sempre, sempre, vendo o tótem da nosa infancia: o Xabarín Club.
As Bólas Máxicas, xa emitidas antes da canle do porco bravo, impulsaron un idioma que os cativos falabamos no recreo. Loitabamos posuídos pola carraxe de Son Gohanda, recuperabámonos con feixóns máxicos e ameazabamos con esnaquizar miñocas convertidos en superguerreiros. Tempo despois, outros debuxos completaron a obra matria do galego: Doraemon e o seu “peto máxico”; un Sin Chan “falangueiro, descarado e bo larpeiro” ou Beakman, ao que había que enviarlle as preguntas sobre o mundo a un enderezo postal de Kansas City, Misouri.
Pero para a maioría dos que hoxe peiteamos canas, a televisión propia era protagonista doutro momento de xúbilo ao abeiro da noite. Dende 1990 a FORTA tiña a exclusividade do mellor partido da xornada, que se emitía os sábados ás 21 horas nunha época na que o fútbol tamén era para os pobres. E entón, os mesmos rapaces que cantabamos os retrousos de Siniestro Total ou Heredeiros da Crus con sete vogais, comezamos a imitar as voces e o vocabulario de Manuel Pampín, Terio Carrera, Alfonso Hermida ou Luis Timiraos.
Aprendemos que os xogadores lesionados marchan en padiola cunha escordadura no nocello; que unha viravolta é unha cambadela; que os saques de esquina bótanse dende o curruncho; que cando os seareiros se amolan chegan os apupos dende a bancada; que os futbolistas descansan no tempo de lecer e que o balón pode golpear no traveseiro, marchar a rentes do pau ou vir dun rexeite do gardamallas. Sería imperdoable esquecer a galeguización dos antropónimos neerlandeses como Coquí, Kloifert, Saidorf ou Fan Jal, nun fenómeno que xa é parte da nosa idiosincrasia.
O deporte descubriuse como unha ferramenta poderosísima para dinamizar o galego entre os máis pequenos co carácter melifluo dun campo semántico que agarima os ouvidos. Hoxe, os nenos teñen outra influencia ben distinta: crossfit, deuce, power clean, running, rookie, final four, holeshot, pole, pit lane, boxes, hat-trick, MVP.
Segundo o avance da enquisa do IGE sobre o uso do galego, só o 16% dos rapaces de 5 a 14 anos fala galego sempre ou máis ca o castelán. Probablemente, a razón de que os cativos de agora coñezan o galego pero o falen menos ca antes é porque trocaron o Xabarín por youtubers e o fútbol en aberto por canles estranxeiras en streaming.
A retransmisión da TVG dalgúns partidos do Celta alimenta as esperanzas de recuperar un pasado no que o que máis nos abraiaba aos pequenos -os debuxos e o fútbol- era en galego. É por iso que, ao regresar a aqueles momentos co bocadillo de manteiga que me preparaba a miña avoa sinto, como a personaxe de Proust, unha felicidade inmensa que tamén quero para os meus fillos. A responsabilidade está na nosa lingua. Na lingua coa que lles falamos.
🟣 Para mayor contenido, sígueme en instagram
Rope-a-dope 